2023 yılında çalışma izni aldığımız yabancılarla brüt 26.829 TL (2 asgari ücret) üzerinden sözleşme yaptık. 2024 yılındaki asgari ücret artışı sonrasında SGK primini 40.005 TL’ye çıkartmamız gerekir miydi? Serhat Ş.

Yabancıların çalışma izin değerlendirme kriterleri 2/8/2010 tarihinde uygulamaya konulmuş, birkaç değişiklik dışında günümüzde de aynı şekilde uygulanmaktadır.

Değerlendirme kriterlerinin 5. maddesinde yabancı çalışana ödenecek ücretin yabancının görev ve yetkinliğiyle bağdaşır seviyede olmasının zorunlu olduğu belirtilerek, yabancılara ödenecek minimum ücretler yabancının meslek ve görevine göre 1 asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katı arasında belirlenmiştir.

Haliyle yabancılara ödenecek ücretler her ne kadar çalışma izin başvuru tarihi itibariyle geçerli olan asgari ücret esas alınarak sözleşmede rakamsal olarak belirtilse de asgari ücrette meydana gelen artışa paralel olarak yabancı çalışanın ücret ve SGK prim matrahının da artırılması gerektiği aşikardır.

Kaldı ki yabancı çalışanların ücret ve SGK yükümlülüklerinin ülkemiz vatandaşlarına ödenen ücretlerin altında kalması yabancı çalışan sayısının artmasına neden olacağı gibi bu durum ülkemizdeki işsizlik oranlarına da olumsuz yönde tesir edecektir.

SGK’nın 16/11/2023 tarihli yazısında yabancı çalışanların SGK’ya bildirilen kazançlarının çalışma izin belgesindeki ücret tutarından az olamayacağı belirtilmiş ise de asgari ücret artışı sonrasındaki prime esas kazançlarıyla ilgili bir açıklamaya yer verilmemiştir. Bu bakımdan SGK’nın çok ciddi prim kaybına neden olan ve 14 yıldan beri yaşanmakta olan bu durum karşısında konunun Çalışma Bakanlığınca açıklığa kavuşturulmasının elzem olduğu değerlendirilmektedir.

Asgari ücretin katlarında bir değişiklik yapılmayacak mı?

Çalışma izin değerlendirme kriterlerinin belirlendiği 2/8/2010 tarihinde yabancı çalışanlar için belirlenmiş olan 1 asgari ücret ila asgari ücretin 6,5 katı arasındaki minimum ücretlerde prime esas kazanç alt ve üst sınırları esas alınmıştı.

Ne var ki prime esas kazanç üst sınırı 1/1/2017’den itibaren alt sınırın 7,5 katına yükseltilmesine rağmen izin değerlendirme kriterlerinde üst düzey yöneticiler ve pilotlar için belirlenmiş olan asgari ücretin 6,5 katı tutarındaki minimum ücret tutarında bir değişiklik yapılmamıştır.

Yabancı öğretmenlere geldiğimizde,

Yabancılar için belirlenmiş olan minimum ücretler, “nitelikli ve kalifiye yabancılara çalışma izni verilmesi” prensibiyle hareket edilerek aynı meslek ve görevde çalışan TC vatandaşlarına ödenen emsal ücretler de gözetilerek belirlenmiştir.

Kriterde yabancı öğretmenler için minimum ücret, asgari ücretin 3 katı olarak belirlenmiş. Yani 2024 yılı itibariyle brüt 60.007,50 TL. Bu ücret devlet okullarındaki baş öğretmenlerin maaşlarına yakın olduğu için yabancı öğretmenlerin ücret kriterinde bir sorun yok diyebiliriz.

İyi de yabancı öğretmenlerin neredeyse tamamı özel öğretim kurumlarında istihdam ediliyor ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 9. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Okullarda yöneticilik ve eğitim-öğretim hizmeti yapanlara, kıdemlerine göre (emekliler hariç) dengi resmî okullarda ödenen aylık ile sosyal yardım kapsamındaki ek ödeme tutarlarından az ücret verilemez.” hükmünün 2014 yılında yürürlükten kaldırılması sonrasında özel eğitim kurumlarında asgari ücret veya asgari ücrete yakın bir ücret karşılığı çalışan binlerce kendi öğretmenimiz var.

Hal böyle olunca da yabancı öğretmene 3 asgari ücret ödeyip, sıra bizim öğretmenimize geldiğinde 1 asgari ücret, hadi 1,5, olmadı zorlayıp 2 asgari ücret ödeseniz de bizim öğretmenimizi memnun edemiyorsunuz. Nasıl edebilirsiniz ki, kendi ülkesinde aynı mesleği yürüten bir yabancının yarı ücreti kadar, hatta daha azına neden Eyvallah desin ki.

Buradaki sorun esasen çalışma izin değerlendirme kriterlerinden ziyade özel öğretim kurumlarındaki öğretmenlere yönelik 2014 yılında yapılan düzenlemeden kaynaklandığından, özel öğretim kurumlarındaki kendi öğretmenlerimizin özlük haklarının düzeltilmesi noktasında bir formül bulmak gerekiyor bence.

Firmalar ve yabancı uyruklu şirket ortakları için aranılan şartlar da gözden geçirilmeli

İzin değerlendirme kriterleri arasında,

• “Çalışma izni talep edilen işyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması”
• “İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az yüzde 20 olması”

Şeklinde iki şart yer alıyor.

Bu şartlar da bundan 14 yıldan önce belirlenmiş ve günümüze kadar herhangi bir değişiklik de yapılmamış.

Halbuki 2010/Ağustos ayında 760,50 TL olan asgari ücret (yaklaşık 26 kat artışla) 2024/Ocak ayında 20.002,50 TL olmuş, 2010 yılında yaklaşık 1.5 TL olan ABD Doları bugün 32 TL’yi aşmıştır.

Sonuç olarak,

Yürürlükten kaldırılan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun çerçevesinde belirlenmiş olan Çalışma İzni Değerlendirme Kriterlerinin sosyal güvenlik sisteminde kayıp/kaçağa neden olmayacak ve ülkemiz işgücünün istihdamına olumsuz tesir etmeyecek şekilde 2016 yılında yürürlüğe giren 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu çerçevesinde güncellenmesi zaruri hale gelmiştir.