İşçi ve işveren arasında en fazla anlaşmazlık yaşanan ve yargıya intikal eden konuların başında fazla çalışma (fazla mesai) gelmektedir.

Bu nedenle işverenlerin giriş-çıkış saatleri ile çalışma sürelerini kayıt altına almaları önem arz etmektedir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesi uyarınca, genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir.

Haftalık çalışma süresine ilişkin husus, İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinde de hüküm altındadır.

Fazla çalışma olgusu ise haftalık 45 saatin aşıldığı hallerde gündeme gelmektedir.

İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde yer alan hüküm ile fazla çalışmada 270 saatlik üst sınır olduğu ifade edilmektedir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamayacaktır. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir.

Dolayısıyla fazla çalışma yaptırılırken yıllık 270 saat olan sınıra dikkat edilmesi de gerekir. Bu hükümden yola çıkacak olursak fazla çalışmanın üst sınırı aylık 22,5 saat haftalık 5,2 saat olmalıdır.

Haftalık 45 saatin üzerinde çalışma yapılması durumunda, yıllık 270 saat sınırına, günlük 11 saatin, gece 7,5 saatin aşılmamasına ve hafta tatili çalışması yaptırılmamasına dikkat edilmesi gerekir.

Ek olarak, 270 saati aşan fazla çalışma yaptırıldığı ve çalışma koşullarına uyulmadığı gerekçesiyle işçiler, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir.

İşçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesi halinde bir yıllık kıdem süresi varsa kıdem tazminatı alma hakkı bulunmaktadır.

Sosyal Güvenlik Mevzuatı yönünden konu, fazla çalışma ücretinin ödenip ödenmemesine ve iş kazasına ilişkindir. 

Yapılan fazla çalışma karşılığında ücretin ödenmemesi halinde, prime esas kazancın eksik bildirilmesi söz konusu olacağından, aybaşına iki asgari ücret idari para cezası ve asgari ücret desteğinin iptali gündeme gelebilecektir.

270 saati aşan çalışmalar yapıldığında İş Sağlığı ve Güvenliği açısından işverenin kusur oranı artacaktır.

Örneğin, işçinin iş kazası geçirmesi halinde işveren kusurlu olacaktır.

Fazla çalışma hususunda en risksiz yöntem sınırlara dikkat edilerek çalışma saatlerinin düzenlenmesidir.

Fazla çalışma süresinin 270 saati aşması halinde, olası bir denetimde işverenlere, çalışma sürelerine ve buna dair yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle 2024 yılı için tek sefer olmak üzere 14 bin 739 TL idari para cezası gündeme gelebilecektir.

Ek olarak fazla çalışma ücreti ödenmezse “Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmemesi” nedeniyle 2024 yılı için çalışan başına 2 bin 666 TL idari para cezası gündeme gelebilecektir.