Ülke ekonomimizde yaşanan dolarizasyonun azaltılması amacıyla alınan tedbirlerden bir tanesi olan “Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirasına Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ”  26 Ocak 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. Bu tebliğ ile firmaların yurtdışı kaynaklı dövizlerinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na (TCMB) satışı sırasında firmaların verecekleri taahhüt karşılığında Türk Lirası’na çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği alabileceği ve firmalar yurda getirdikleri yurt dışı kaynaklı dövizlerinin en az yüzde 40’ını TCMB’ye sattıktan sonra getirilen dövizin kalan kısmını kur korumalı dönüşüm hesabında değerlendirebileceği ve verdikleri taahhüt karşılığında Türk Lirası’na çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği alabileceği belirtilmişti.

8 Haziran 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Firmaların Yurt Dışı Kaynaklı Dövizlerinin Türk Lirası’na Dönüşümünün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ’de (Sayı: 2023/5) Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2024/14)” ile bir takım değişikliklere gidilmiştir.

Söz konusu değişikliklerden ilki Tebliğin 1/1 ve 3/d maddelerinde yapılan değişiklik ile yurtdışı kaynaklı dövizlerin kapsamı TCMB tarafından belirleneceği belirtilmiştir.

İkinci değişiklik ise firmaların yurda getirdikleri yurt dışı kaynaklı dövizlerinin en az yüzde 40’ını TCMB’ye sattıktan sonra, kalan dövizi kur korumalı dönüşüm hesabında değerlendirme ve verdikleri taahhüt karşılığında Türk Lirası’na çevrilen tutarın yüzde 2’si kadar döviz dönüşüm desteği alma imkânı kaldırılmıştır. Bu adım ile kur korumalı politikasından çıkış iradesini görüyoruz.

Üçüncü değişiklik ise döviz almama taahhüttün ihlali durumunda uygulanacak yeni müeyyideleri içermektedir. Bu müeyyidelerden ilki, firmalarca verilen döviz alımı yapılmaması taahhüdünün yerine getirilmemesi, döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanıldığının veya Merkez Bankası’na ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun tespiti halinde döviz dönüşümü desteği tutarları ilgili dönem boyunca oluşan pozitif kur farkı eklenerek ve döviz dönüşümü desteğinin ödenme tarihinden taahhüdün yerine getirilmediğinin, usulsüz işlem yapıldığının veya Merkez Bankası’na ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunulduğunun tespiti tarihine kadar geçen süre için tespit tarihinde geçerli olan Merkez Bankasının ilan ettiği en yüksek gecelik borç verme faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte bankalarca tahsil edilerek Merkez Bankası’na aktarılacaktır. İkinci müeyyide ise, döviz alımı yapılmaması taahhüdünü yerine getirmeyen firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri ile bu tebliğ kapsamındaki destek ödemesi talepleri bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen yaptırım tutarının ödendiği tarihe kadar kabul edilmeyecek. Döviz dönüşüm desteğinden usulsüz olarak yararlanan veya Merkez Bankasına ya da bankalara gerçeğe aykırı beyanda bulunan firmalar döviz dönüşüm desteğinden yararlandırılmaz ve bu firmaların Merkez Bankası kaynaklı kredi kullanım talepleri 3 yıl süre ile kabul edilmeyecektir. Üçüncü müeyyide ise döviz dönüşüm desteği ödemesine aracılık eden ancak Merkez Bankası’nca belirlenecek kontrol yükümlülüklerini yerine getirmeyen bankalar yaptırım tutarının Merkez Bankası’na ödenmesinden sorumlu tutulmuşlardır.

Bu hususlara ilaveten ihracat genelgesinde de değişiklik yapılmıştır. İBKB veya DAB'a bağlama zorunluluğu olan 15 bin ABD Doları ve dengi ihracat bedellerinin %40'ı, İBKB'yi veya DAB'ı düzenleyen bankaya satılmak zorundaydı. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 07.06.2024 tarihli talimatı ile 10.06.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere ihracat bedellerinin bankaya satış zorunluluğu oranı %40'tan %30'a düşürülmüştür.

Dolayısı ile 10.06.2024 tarihinden itibaren yapılacak ihracatların İBKB’ye veya DAB’a bağlanan bedellerinin asgari %30’u İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılacaktır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankası’na satılacak ve Merkez Bankası’nın banka nezdindeki hesabına aktarılacaktır