GİRİŞ

Vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayı, belli kurumların kayıt ve belgeleri yardımıyla tespit edilmesi ve böylece kayıt dışılığı önlemek amacıyla, tahsilat ve ödemelerin finansal kurumlar aracıyla yapılmasına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.

7524 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanununun "Yetki" başlıklı mükerrer 257 nci maddesinde yapılan değişiklikle, mükellef olmayanlara da tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumları üzerinden yapma zorunluluğu getirilmesine yönelik Hazine ve Maliye Bakanlığına yetki verilmiştir.

Bu kapsamda, 18/10/2024 tarihinde yürürlüğe giren 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair 572 Sıra No.lu Tebliğ ile nihai tüketiciler dahil mükellef olmayanlar da tevsik zorunluluğu kapsamına alınmış olup daha sonra da 30/11/2024 tarihinde yürürlüğe giren 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair 575 Sıra No.lu Tebliğ ile

7.000 TL olan tevsik zorunluluğu sınırı 30.000 TL'ye çıkarılmıştır.

Tevsik zorunluluğu kapsamında olanların yapacakları, 30.000 TL'yi aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu tahsilat ve ödemeleri söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur.

Bu Rehberde; tevsik zorunluluğunun kapsamı ve tutarı, tevsik zorunluluğu kapsamında olanlar, tevsik zorunluluğu kapsamında olmayan tahsilat ve ödemeler, aracı finansal kurumlar, tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda uygulanacak cezalar gibi konular hakkında açıklamalar ve örnekler yer almaktadır.

1. Tevsik Zorunluluğu Kapsamında Olanlar

Vergi Usul Kanununa göre;

- Birinci ve İkinci Sınıf Tüccarlar,
- Serbest Meslek Erbabı,
- Kazançları Basit Usulde Tespit Edilenler,
- Defter Tutan Çiftçiler
- Vergiden Muaf Esnaflar,
- Mükellef Olmayanlar (Nihai Tüketiciler Dahil),

tevsik zorunluluğu kapsamındadır.

2. Aracı Finansal Kurumlar

Tahsilat ve ödemelere aracılık eden;

- Bankalar,

- 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları,

- Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi, aracı finansal kurumlardır.

3. Tevsik Zorunluluğunun Kapsamı ve Tutarı

Tevsik zorunluluğu kapsamında olanların yapacakları, 30.000 TL'yi aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu tahsilat ve ödemeleri söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur.

Mükellef olmayanların kendi aralarında yapacakları işlemlerin tutarı, 30.000 TL'yi aşsa dahi tevsik zorunluluğu kapsamı dışındadır.

Bu kapsamda;

• Her türlü mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

• Avans, depozito, pey akçesi gibi suretlerle yapılacak tahsilat ve ödemelerin,

• İşletmelerin kendi ortakları ve/veya diğer gerçek ve tüzel kişilerle yaptığı her türlü tahsilat ve ödemelerin,

30.000 TL'yi aşması durumunda, aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması ve bu işlemlerin söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi zorunludur.

Tevsik zorunluluğu kapsamında olanlardan araç kiralama faaliyeti ile uğraşanların vermiş oldukları motorlu kara taşıtı ve motorlu kara aracı (Karayolları Trafik Kanunu ile Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre kayıt ve tescil edilmesi zorunlu olmayan taşıt ve araçlar hariç) kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin ise 30.000 TL'lik sınıra bakılmaksızın, aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi zorunludur.

3.1. Mükellef Olmayanların Tevsik Zorunluluğu

Mükellef olmayanlar da, tevsik zorunluluğu kapsamında olanlardan yapacakları alımlarına ilişkin 30.000 TL'yi aşan tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapacaklardır.

Örneğin, kamu kurumunda memur olarak çalışan (A) evinde kullanmak üzere, beyaz eşya perakende ticareti ile uğraşan (B) Ltd. Şti.'den 35.000 TL tutarında bir televizyon satın almıştır. Söz konusu televizyonun tutarı 30.000 TL'lik haddi aştığından bu işleme ait tahsilat ve ödemenin aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması gerekmektedir. Söz konusu tahsilat ve ödemede tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda memur (A) ve (B) Ltd. Şti.'ye ayrı ayrı ceza kesecektir.

3.2. Banka Hesabı veya Kredi Kartı Bulunmayanların Tevsik Zorunluluğu

Tevsik zorunluluğu kapsamındaki ödemelerin tahsilatı yapanın hesabına, bizzat aracı finansal kurumların şubelerine gidilmek ve işleme ait açıklamalara da yer verilmek suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda, tevsik zorunluluğuna uyulmuş sayılacaktır.

Örnek 1: Herhangi bir banka hesabı veya kredi kartı bulunmayan (C), mobilya perakende ticareti ile uğraşan (D) Ltd. Şti.'den 44.000 TL tutarında bir masa satın almıştır. (C) söz konusu ödemeyi gerçekleştirmek için (D) Ltd. Şti.'nin hesabının bulunduğu bankanın bir şubesine gitmiş, işleme ait açıklamalara yer vermek ve karşılığında banka dekontu almak suretiyle ödemeyi yerine getirmiştir. Bu durumda tevsik zorunluluğuna uyulmuş sayılacak ve (C) ile (D) Ltd. Şti.'ye ceza uygulanmayacaktır.

Örnek 2: Herhangi bir banka hesabı veya kredi kartı bulunmayan (E), cep telefonu perakende ticareti ile uğraşan (F)'den 50.000 TL tutarında bir cep telefonu satın almıştır. (E) söz konusu cep telefonunun bedelini işlem anında nakit olarak (F)'ye ödemiştir. (F) ise söz konusu tutarı banka şubesine giderek kendi hesabına yatırmıştır. Bu durumda tevsik zorunluluğuna uyulmamış olacak ve (E) ile (F)'ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır.

4. Tevsik Zorunluluğu Kapsamında Belge Düzeni

Aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunlu bulunan tahsilat ve ödemelerde aracı kurumlarca düzenlenen;

- Dekont,

- Hesap bildirim cetveli,

- Alındı belgesi vb.

belgeler tahsilat veya ödemenin tevsiki sayılacaktır.

Tevsik zorunluluğu kapsamında yapılan işlemler için aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler, yapılan işlemi değil o işleme ilişkin tahsilat veya ödemeyi tevsik etmektedir.

Tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması, bu zorunluluğu ortaya çıkaran işleme ilişkin olarak Vergi Usul Kanununda yer alan belgeleri (fatura, fiş, gider pusulası vb.) düzenleme zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

5. İşletme Ortak ve Personeline Yapılan Ödemelerde Tevsik Zorunluluğu

Personel sayısı ile sınırlı olmaksızın personele ilgili ayda yapılan ücret, tazminat, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarının 30.000 TL'yi aşması halinde söz konusu ödemelerin aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması ve ödemelerin söz konusu kurumlarca düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi gerekmektedir.

İşletmelerin kendi ortakları ve/veya diğer gerçek ve tüzel kişilerle yaptığı her türlü tahsilat ve ödemelerin 30.000 TL'yi aşması durumunda, aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması ve bu işlemlerin söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi zorunludur.

6.    Aynı Günde Aynı Kişi veya Kurumlarla Yapılan İşlemler

Aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarının

30.000    TL'yi aşması durumunda, işlemlerin her biri işlem bazında belirlenen haddin altında kalsa bile, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve ödemelerin de aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunludur.

Örneğin, tevsik zorunluluğu kapsamında olan (G) A.Ş., aynı gün içerisinde (H) Ltd. Şti.'den sırasıyla 10.000 TL, 18.000 TL, 4.000 TL ve 5.000 TL tutarında ayrı ayrı mal alımları gerçekleştirmiştir. Tevsik zorunluluğu kapsamında olan (G) A.Ş.'nin (H) Ltd. Şti.' den aynı günde yaptığı mal alımları toplamı 4.000 TL'lik alımla

30.000    TL'lik haddi aştığından, son iki işleme (4.000 TL ve 5.000 TL) ait tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması gerekmektedir.

Söz konusu tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda (G) A.Ş. ile (H) Ltd. Şti.' ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır.

7.    Kısım Kısım Yapılan Tahsilat ve Ödemeler

Tahsilat ve ödemeye konu işlem tutarının tevsik zorunluluğu kapsamında

30.000    TL'yi aşması halinde, bedelin farklı tarihlerde kısım kısım ödenmesinde işlemin toplam tutarı dikkate alınacak ve her bir tahsilat ve ödeme, tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilecektir.

Örneğin, serbest meslek erbabı (I), (İ) A.Ş.'ye bir yıl süreyle vereceği hizmet karşılığında 300.000 TL alacaktır. Aralarındaki anlaşma gereği (İ) A.Ş., hizmet bedelini 25.000 TL'lik taksitler halinde ödeyecektir. Bu durumda serbest meslek makbuzunun, taksitlerin ödendiği tarihlerde 25.000 TL üzerinden düzenlenmesi tevsik zorunluluğunu ortadan kaldırmayacak sözleşmenin toplam tutarı belirlenen haddi aştığından kısım kısım yapılan her bir tahsilat ve ödeme de aracı finansal kurumlar aracılığıyla tevsik edilecektir.

Söz konusu tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda serbest meslek erbabı (I) ile (İ) A.Ş.'ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır.

8. Kapsamda Olmayan Tahsilat ve Ödemeler

- 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda yer alan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bunlara ait döner sermaye işletmelerinin işlemlerine konu tahsilat ve ödemelerin,

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda tanımlanan sermaye piyasası aracı kurumlarında yapılan işlemlere konu tahsilat ve ödemelerin,

- Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda tanımlanan yetkili döviz müesseselerinin yapacakları döviz alım satım işlemlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

• Tapu sicil müdürlüklerinde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemelerin,

- Noterlerde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemelerin,

• 5018 sayılı Kanunda yer alan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri,

il özel idareleri, belediyeler ile bunların teşkil ettikleri birlikler, kanunla kurulan diğer kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan ve işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşlar veya bunlara ait veya tabi diğer müesseseler tarafından yapılan ihale işlemlerine ilişkin yatırılması gereken teminat tutarlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

- 6362 sayılı Kanun uyarınca kurulan Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde yer alan

Kıymetli Madenler Piyasasında işlem yapma yetkisi verilenlerin, faaliyet konuları kapsamında yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

• Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler tarafından; 11/3/2010 tarihli ve 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre kurulmuş olan toptancı hallerinde faaliyet gösteren tüccar, üretici, üretici örgütleri ve komisyonculara yapılan sebze ve meyve, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, su ve su ürünleri, bal ve yumurta gibi diğer gıda maddeleri, kesme çiçek ve süs bitkileri satışları ile söz konusu yerler dışında yapılmakla birlikte anılan Kanunun 4 üncü maddesi kapsamında bildirime tabi tutulmuş satışlara ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

• Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilere ait ürünlerin, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu kapsamında kurulan ticaret borsalarına mezkur Kanunun 46 ncı maddesinde belirtilen süreler dahilinde tescil ettirilerek gerçekleşen satışlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerin,

- Tevsik zorunluluğu kapsamında olanların (mükellef olmayanlar hariç olmak üzere) yabancılar ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerle yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemelerin (Şu kadar ki, düzenlenecek faturalarda yabancıların ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerin pasaport numaralarının yazılması şart olup, bunun dışında pasaportların bir suretinin faturanın ekine konulmasına gerek bulunmamaktadır. Ayrıca, tahsil edilen tutarların tahsilatı takip eden ilk iş günü sonuna kadar aracı finansal kurumlara yatırılması zorunluluğu aranılmayacaktır.), aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır.

9. Ceza Uygulaması

Tahsilat ve ödemelerin aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunluluğuna uyulmaması durumunda, Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesine göre özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır.

Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayanların her birine, her bir işlem için anılan maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın %10'u (2/8/2024 öncesinde %5'i) oranında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Tevsik zorunluluğuna uymayanlar için asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan tutarlar ile ceza miktarları, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılarak uygulanır.

Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların; durumu, ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.

10. Ceza Uygulanması Durumunda Mükellefin Hakları

Tevsik yükümlülüğünün yerine getirilmemesi nedeni ile adına özel usulsüzlük cezası kesilen mükellefler veya vergi sorumluları, Vergi Usul Kanununda yer alan cezalarda indirim ve uzlaşma hükümlerinden yararlanabilir.

Mükellef veya vergi sorumlusu, özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı indirilir. 2024 yılı için 23.000 Türk lirasını aşmayan özel usulsüzlük cezaları için söz konusu indirim oranı yüzde yetmiş beş (%75) olarak uygulanacaktır.

Uzlaşma, mükelleflerin yargı yoluna başvurmadan vergi idaresi ile anlaşmak amacıyla başvurabilecekleri idari bir çözüm yoludur. Bu kapsamda, 1/1/2024 tarihinden itibaren 23.000 Türk lirasını aşan özel usulsüzlük cezaları için uzlaşma hükümlerinden yararlanılabilir. Uzlaşma talebinin, vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir.

Mükellef veya vergi sorumlusu cezalarda indirim ve uzlaşma talep dilekçelerini, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bağlı bulundukları vergi dairesine yapabilecekleri gibi Dijital Vergi Dairesi üzerinden elektronik ortamda da yapabileceklerdir.

Tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunun 2025 ve sonraki yıllarda da devam etmesi halinde, bu yıllar için belirlenecek asgari ceza tutarları dikkate alınacaktır.

11. Konuya İlişkin Açıklayıcı Örnekler

Örnek 1: Özel bir şirkette ücretli olarak çalışan (J) evinde kullanmak üzere, beyaz eşya perakende ticareti ile uğraşan, 2024 yılında ticari kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan ve bilanço esasına göre defter tutan (K) LTD. ŞTİ.'den 1/12/2024 tarihinde 40.000 TL tutarında bir buzdolabı satın almıştır. Söz konusu buzdolabının tutarı 30.000 TL'lik haddi aşmasına rağmen 40.000 TL'lik tutar elden ödenmiştir.

Elden ödeme yapılması nedeniyle tevsik zorunluluğuna uyulmadığı için ticari kazanç yönünden mükellefiyeti olan (K)'ye ve mükellefiyeti bulunmayan (J)'ye ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Bu durumda (J)'ye, elden ödediği 40.000 TL'nin %10'u oranında hesaplanan (40.000 TL X 0,10) 4.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5.000 TL'nin altında kaldığı için 5.000 TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

(K) LTD. ŞTİ.'ye ise, elden tahsil edilen tutarın %10'u oranında hesaplanan (40.000 TL X 0,10) 4.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin bilanço defteri tutanlar için belirlenen asgari ceza tutarı olan 20.000 TL'nin altında kaldığından 20.000 TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Örnek 2: İşletme hesabı esasına göre defter tutan ve perakende kuruyemiş satışı yapan (L), tedarikçi olan ve bilanço esasına göre defter tutan (M) A.Ş.'den 3/12/2024 tarihinde 120.000 TL tutarında kuruyemiş satın almıştır.

Söz konusu kuruyemiş alım tutarı, 30.000 TL'lik haddi aşmasına rağmen 120.000 TL elden ödenmiştir.

Bu durumda (L)'ye, elden ödediği 120.000 TL'nin %10'u oranında hesaplanan (120.000 TL X 0,10) 12.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin işletme defteri tutanlar için belirlenen asgari ceza tutarı olan 10.000 TL'nin üzerinde olduğundan 12.000 TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

(M) A.Ş.'ye ise, elden tahsil edilen tutarın %10'u oranında hesaplanan (1 20.000 TL X 0,10) 1 2.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin bilanço esasına göre defter tutanlar için belirlenen asgari ceza tutarı olan 20.000 TL'nin altında kaldığından 20.000 TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

GİB